Muhabbet Kuşlarında Yumurta Tıkanması

Yumurta tıkanması kuşlarımızın başına gelebilecek en riskli sorunlardan biridir erken fark edilmezse kısa zamanda kuşun ölümüne neden olur, yumurta tıkanmasının bir çok nedeni vardır.

Küçük Cinsler: Yumurta tıkanması; muhabbet kuşları, sultan papağanşarı, kanarya ve ispinozlar gibi küçük kuşlarda daha sıklıkla görülmektedir.

Güçlü Bağlılık: Risk, tek yaşayan ve sahiplerine aşırı bağlanan dişi kuşlarda daha yüksektir. Aynalara veya belirli oyuncaklara aşırı bağlılık gösteren kuşlar, yumurta tıkanmasına daha fazla yakalanmaktadırlar.

Kuluçka sayısı: Plansız üretim uygulamalarının sonucu olarak tekrar tekrar kuluçkaya yatırılan (mesela, yumurtalar veya yavru kuşlar gereğinden daha kısa sürede yanlarından alındıklarında, uygun mevsimlerin dışında üretim yapıldığında) veya aşırı yumurtlayan kuşlarda çoğunlukla yumurta tıkanması ile sonuçlanan sağlık problemleri oluşabilir.

Yaş: Çok genç kuşlar ilk yumurtladıklarında, daha “büyük” kuşlara oranla genellikle yumurtlama zorluğuna yakalanırlar.

Kuşlar yumurtaların üzerine yatarak (kuluçka) ürerler. Sadece dişi kuşlar bu özelliğe sahiptirler ve bu tür sağlık sorunları bu dönemde dişilerde görülür. Yumurta, dişi kuşun içinde oluşmaya başladıktan sonra, oviduct adı verilen, yumurtayı rahime taşıyan kanala girer. Bu kanal sadece kuluçka özelliğine sahip hayvanlarda bulunmaktadır. Yumurta cloaca adı verilen dışkılığa ulaştığı zaman, basınçla dışarıya çıkartılmak zorundadır. Yumurtanın dışarıya çıkması, dişi kuş için oldukça zorlayıcı ve yorucu bir işlem olmasına rağmen, az bir zaman sonra dişi kuş kendine gelir. Bununla birlikte, bazen negatif etkenler dişi kuşun bedeninde ciddi problemler oluşturabilmektedir ve yumurta dişi kuşun içinde kalabilir. Dişi kuş, yumurtanın üzerine yatamaz hale gelir ve gittikçe zayıflar, güçsüzleşir. Bazı durumlarda oviduct adı verilen kanalın mukozası yumurtaya yapışır ve dişi kuş dışarı çıkarmak için basınç uyguladıkça yumurta dışarı doğru kayar. Bunun olumsuz etkeni ise, yumurta ile birlikte dişinin, dışarıda çok çabuk kuruyan, çok hassas ve enfeksiyonlara açık olan rahim kanalının bir parçasının da dışarı çıkmasıdır . İki durumda da dişinin hayatı söz konusudur ve acil tedavisi gerekir.

Üreme sağlığı: Önceden kusurlu veya yumuşak kabuklu yumurtalamaya eğilimli olduğu bilinen, üreme problemleri yaşayan kuşlar yumurta tıkanmasını daha sıklıkla yaşarlar.

Kötü beslenme: Yalnızca tohumlarla beslenen veya kalsiyum, A vitamini, protein, E vitamini ya da selenyum eksikliği olan kuşlarda daha yüksek risk bulunmaktadır.

Genel sağlık durumu: Yumurta tıkanması, aşırı şişmanlık veya egzersiz eksikliği gibi diğer sağlık problemleri bulunan kuşlarda daha fazladır, bunlara ek olarak uygunsuz sıcaklıklar gibi çevresel koşulların yarattığı stres altında bulunmak da etkili olmaktadır.

Yumurta anormallikleri: Doğru konumda olmayan, fazla büyük veya kusurlu, kırık, diğer yumurtalarla birleşmiş bir yumurta da neden olur.

Kalıtım: Kuşların genetik yoluyla taşıdıkları belirli karakteristikleri yumurta tıkanması yönünden etkili olabilmektedir.

Yumurta tıkanmasının ve yumurtlama zorluğunun belirtileri nelerdir ?

Durumun ağırlığına bağlı olarak çeşitlilik göstereceklerdir; aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Karın gerginliği
• Kuyrukta aşağı yukarı inip kalkma veya sallanma
• Kanat düşmesi (sarkması)
• Hastalık belirtileri görülmesi
• Stres
• İştah azalması
• Topallama, bacak felci (Yumurta, bacaklara giden sinirlere baskı yapar)
• Karın şişliği
• Cloaca da yapışan dışkılar (kuş, dışkı geçerken kuyruğunu kaldıramaz)
• Bozulmuş tüyler
• Halsizlik
• Güçlükle nefes alma (Takılmış yumurta, hava keselerine baskı yapar)
• Kafes tabanında oturma
• Üreme sisteminde olası sarkma (Üreme sisteminin iç kısmı, kloak (dışkılık) bölgesinden, pembe bir kütle halinde görünür biçimde dışarı çıkacaktır)
• Nadiren ani ölüm

Tıkanma nasıl teşhis edilir ?

Veteriner hekim; klinik işaretleri, geçmişini, fiziksel davranışlarını, röntgenini ve/veya ultrasonu temel alarak teşhiş koyacaktır. Eğer kuş, çok stresli veya şoktaysa, daha ileri tanı yöntemlerine başvurmadan önce bu durumu dengelemek zorunludur.

Nasıl tedavi edilir ?

Tedavi; kuşun durumuna, belirtilerin ağırlığına, yumurtanın nerede saptandığına, tıkanma halinin ne zamandır sürdüğüne bağlı olarak değişecektir. Bu durum, tedavi ve müdahale edilmezse birkaç saat içinde ölebilen daha küçük kuşlar için (kanaryalar ve ispinozlar gibi) çok ciddidir.

Az düzeyde stres gösteren bir kuşun tedavisi aşağıdaki önlemleri içerebilir:

Nemin yükseltilmesi ve ortam ısısının 30-35 C dereceye çıkarılması

Dışkılığın yağlanması

Kalsiyum ve muhtemelen A,D ve E vitaminleri ile selenyum enjeksiyonu

Sıvı ve dekstroz takviyesi

Oksitosin veya arjinin vasotosin enjeksiyonu ya da prostaglandin jeli uygulaması. Bu ilaçlı tedaviler, üreme sistemindeki kaslarda kasılmaya neden olarak yumurtanın geçişini kolaylaştırabilir. Ancak bu ilaçlar, üreme sisteminde herhangi bir engel mevcutsa kullanılmamalıdır.

Çok ciddi şekilde etkilenmiş bir kuş, öncelikle şoka karşı tedavi edilerek stabil hale getirilmelidir. Sakinleşmesinin, dengelenmesinin ardından aşağıda belirtilen gerekli diğer tedavi yöntemlerine geçilebilir:

Antibiyotik uygulamaları ve mümkün olduğunca kısa süreli kortikosteroidler

Hekim tarafından parmaklarla hafif baskı uygulanarak yumurtanın çıkarılması. Bu işlem anestezi gerektirebilir.

Sarkmış dokuların temizlenmesi ve düzeltilmesi/iyileştirilmesi

Ovocentesis: Sıkışmış yumurtanın içeriği; cloaca bölgesinden görünebilir durumda ise oradan veya görünmüyorsa karın bölgesi derisinden ulaşılarak bir iğne yardımı ile boşaltılabilir. Bu işlem yumurtayı küçülterek geçişi kolaylaştıracaktır.

Üreme sistemi zarar görmüşse, yumurta üreme sistemi dışında oluşmuşsa (ektopik yumurta) veya herhangi bir fiziki engel mevcutsa karın ameliyatı gerekli olabilir.

Antibiyotiklerle, sıvılarla itinalı bakım, uygun ortam ısısı ve nemi sağlanması ve beslenme desteği

Ortaya çıkabilecek olası sorunlar nelerdir ?

Çoğunlukla kanaryalar ve ispinozlar gibi küçük kuşlar birkaç saat içinde tedavi edilmezlerse şok ve ölümle sonuçlanabilir. Ayrıca, aşağıda belirtilen diğer sorunların da oluşması muhtemeldir:

Sıkışan yumurta, böbreklere basınç yaparak onların görevini ve dolayısıyla kuşun sağlığını etkiler.

Yumurta kuşun içinde iken kırılırsa yaşamını tehdit edecek peritonit (karın boşluğunda ciddi bir ağrılı şişlik) meydana gelebilir.

Oksitosin, arjinin vasotosin veya prostaglandinler, üreme sisteminde parçalanmaya ve ölüme götürebilen kuvvetli kasılmalara neden olabilirler.

Sürekli gerilmeler, üreme sisteminin veya kloakanın (dışkılık) sarkmasına sebep olabilir. Bu durum; enfeksiyon, kabuklaşma (ki bu gelecekte yaşayacağı yumurta tıkanmasında daha ileri problemlere yol açar) veya yumurtada peritonitle sonuçlanabilir.

Önlenebilir mi ?

Aşağıdaki önlemler alınarak risk azaltılabilir:

Doğru beslenme sağlama

Üretimin zamanlaması, uygun yaşta üretim gibi doğru üretim tekniklerinin kullanımı, genetik bozuklukları olan kuşların üretimden çekilmesi, doğru ve sağlıklı çevre koşullarının sağlanması

Aşırı kuluçkanın önlenmesi

Yeterli egzersiz sağlanması ve şişmanlığın, yağlanmanın önlenmesi

Yumurtlamayı önlemek için hormon tedavisi

Yumurtlamanın sürekli olarak engellenmesi amacıyla üreme sisteminin alınması için kısırlaştırma ameliyatı. Bu ameliyat, kuşların çok küçük boyutlarda olmaları ve üreme sistemlerinin hassaslığı nedeniyle yüksek risk taşıyan bir yöntemdir.

Muhabbet Kuşlarında Yumurta Tıkanması